قدس آنلاین: اما آنچه بیش از این موضوع اهمیت دارد، نگرانی از حضور عده‌ای است که از افزایش تب هراس کرونا کاسبی می‌کنند، نان می‌خورند و با رفتارهای آزمندانه خویش به رواج بی‌اعتنایی در جامعه دامن می‌زنند.
جامعه‌ای که در آن هر کس در پی جلب حداکثری منافع خود، ولو به بهای تضییع حقوق دیگران باشد، فاقد «همبستگی اجتماعی» لازم است. در چنین وضعیتی افراد نامطمئن نسبت به آینده، بی‌اعتنا به سرنوشت مشترک اجتماعی، وارد مسابقه بقا برای تضمین آینده می‌شوند و اگر همه افراد جامعه این‌گونه بیندیشند جامعه توان لازم برای مقابله با بحران‌هایی در سطح کرونا را از دست خواهد داد، که این به مراتب نگران‌کننده‌تر از شیوع ویروسی خطرناک نظیر کروناست.
سوءاستفاده از بی‌اعتمادی‌ها
امیر محمود حریرچی، استاد دانشگاه و پژوهشگر اجتماعی در پاسخ به این پرسش که چه کسانی از افزایش تب هراس کرونا نان می‌خورند، می‌گوید: بی‌اعتمادی‌هایی که به دلایل مختلف در کشور ما ایجاد شده، زمینه را برای سوءاستفاده برخی فراهم کرده است. اما واقعیت این است که اکنون وزارت بهداشت و به‌ویژه کادر درمانی کشور با از جان گذشتگی نسبت به درمان بیماران مبتلا به کرونا اقدام کرده و عملکرد آن‌ها قابل تحسین است و همه ما وظیفه داریم تا زمان رفع کامل این بحران دست به دست هم داده و یکدیگر را یاری دهیم.
بزرگنمایی بیماری کرونا کمکی به حل آن نخواهد کرد
دکتر حریرچی می‌افزاید: بزرگنمایی بیماری کرونا نه تنها کمکی به حل آن نخواهد کرد، بلکه این ترس و نگرانی را برای مردم ایجاد میکند که ممکن است منجر به بروز بیماری‌های دیگر شود.
این اپیدمیولوژیست ادامه می‌دهد: شیوع ویروس کرونا در کنار تهدیدهای نگران‌کننده‌ای که برای سلامت جامعه به همراه دارد، فرصتی است برای همدلی و همراهی مردم و مسئولان تا هر یک به اندازه سهم خود در رفع این بحران ایفای نقش کند و باید با دست برداشتن از بحث‌های بی‌نتیجه مثل دیر اعلام کردن آمار مبتلایان و یا انتشار آمار غیرواقعی بکوشیم هر یک به اندازه سهمی که در جامعه داریم در کاهش آلام این بیماری و دغدغه‌های ناشی از آن در جامعه ایفای نقش کنیم و به جای آب در آسیاب دشمن ریختن و احتکار و سودجویی، مسئولان را در تأمین نیازهای بهداشتی جامعه و پیشگیری از گسترس ویروس کرونا یاری کنیم.
وی با اشاره به اینکه شیوع ویروس کرونا در کشور فرصتی است برای دامن زدن شبکه‌های مجازی و رسانه‌های بیگانه به افزایش بی‌اعتمادی در جامعه می‌گوید: بهتر است به جای توجه به اخبار کذب این رسانه‌ها با رعایت بیشتر نکات بهداشتی و افزایش سلامت جامعه از گسترش بیشتر این ویروس در جامعه پیشگیری کنیم.
فرسایش سرمایه اجتماعی
اما اصغر مهاجری، استاد دانشگاه و پژوهشگر اجتماعی نگاهی خوش‌بینانه‌تر به این موضوع دارد و می‌گوید: در جامعه این امکان وجود دارد که در فضای به‌وجود آمده برخی از افراد از طبقات اجتماعی و صنوف مختلف به دنبال بهره‌برداری شخصی باشند و منافع خود را به منافع جمع ترجیح دهند که این طرز تفکر در هیچ شرایطی قابل قبول نیست.
وی می‌افزاید: ساختارهای جامعه ما به‌ویژه در برخی از حوزه‌ها به دلیل فرسایش سرمایه اجتماعی با مشکلاتی نظیر بی‌اعتمادی مواجه شده است. از سویی دیگر ساختارهای سودجویانه‌ای که در دل فرهنگ ما لانه کرده و همچنین بی‌ثباتی‌های اقتصادی سبب شده است در سال‌های اخیر اندکی از کسبه تصور کنند برخی مواقع نوبت آن‌هاست که از شرایط به‌وجود آمده در سطح بازار سود ببرند و یا ضررهای اقتصادی گذشته را جبران کنند. این موضوع به طور نامرئی و به عنوان یک الگوی رفتاری و نظام معیاری برای این دسته از گروه‌های اجتماعی درآمده که به صورت اتوماتیک از نوسان‌های اقتصادی و بازار تبعیت و در برهه‌هایی از زمان به صورت ناآگاهانه عمل کنند.
عده‌ای به دنبال سوءاستفاده هستند
به گفته وی وقتی برخی از شبکه‌های مافیایی به صورت ناخودآگاه و غافل از وضعیت جامعه به این اتفاق‌ها دامن می‌زنند، این شبهه ایجاد می‌شود که برخی افراد به دنبال سوءاستفاده و یا ضربه زدن به جامعه هستند، در حالی که این رفتارها به بحث سپهر روانی جامعه برمی‌گردد که موجب انحراف برخی افراد می‌شود. در چنین شرایطی این عده از روی بی‌خردی و به‌صورت ناخودآگاه دست به رفتارهایی بدون تأمل می‌زنند که این رفتارها اکنون به یک رفتار ثانوی غیرقابل قبول و ناپسند اجتماعی در اقتصاد کم‌ثبات ما تبدیل شده و همین موضوع سبب شده است کنشگران مستقل و یا حتی کنشگران دانشگاهی از این رفتارها که متأسفانه بخش عمده‌ای از آن‌ها به صورت ناخودآگاه اتفاق می‌افتد به عنوان سوءاستفاده برداشت کنند.
دکتر مهاجری ادامه می‌دهد: از دیدگاه جامعه‌شناسی واقعیت این است که جامعه ایرانی و بیشتر گروه‌های اجتماعی و صنوف آن در این جامعه در چنین زمان‌هایی بر اساس ارزش‌های والای اجتماعی، فرهنگی، اخلاقی، ملی و اعتقادات مذهبی خود عمل می‌کنند و مراقبت‌های بیشتری را انجام می‌دهند که در چنین شرایطی احتمال همدلی، همبستگی و انسجام بیشتر است؛ به طوری که برخی از کارهای خیر و خوب در جامعه به کارهای خیرتر و خوب‌تر تبدیل می‌شود؛ به عنوان نمونه اگر قرار است در بزرگداشت عزیز از دست رفته خود هزینه کنند، این هزینه را متناسب با نیازهای جامعه صرف می‌کنند و اینکه گروه‌های اجتماعی، اقتصادی، صنفی و قشری به صورت آگاهانه و برنامه‌ریزی شده به دنبال سوء استفاده و ضربه زدن به پیکر ملتهب جامعه باشند با واقعیت‌های جامعه‌شناسی در تعارض است. اما از آنجا که متأسفانه در سال‌های اخیر با بی‌ثباتی اقتصادی مواجه بوده‌ایم و همواره در تلاش برای جبران ضررهای اقتصادی هستند، برخی افراد غافل از اینکه این مسئله موضوعی انسانی است دست به احتکار و یا افزایش قیمت‌ها می‌زنند که در بیشتر مواقع، کلی‌فروش‌ها اقدام به این رفتارها می‌کنند که ثبات قیمت بازار را برهم می‌زنند.
برخی مواقع قیمت‌ها به صورت طبیعی افزایش می‌یابد
وی با بیان اینکه نکته دیگر که نباید از آن غافل شد این است که در برخی مواقع قیمت‌ها به صورت طبیعی افزایش می‌یابد و منبعث از رفتار سودجویانه افراد نیست، می‌گوید: به طوری که اکنون در کشورهایی نظیر کره جنوبی و ایتالیا نیز که در معرض ویروس کرونا قرار گرفته‌اند با اینکه جزو کشورهای توسعه یافته جهان هستند با همین کمبودها و در برخی مواقع افزایش قیمت‌ها مواجه‌اند و به دلیل برهم خوردن میزان عرضه و تقاضا این اتفاق افتاده است. اما خوشبختانه در کشور ما نظام اخلاقی و معیارهای ارزشی نظیر ایثار و انجام کارهای خیر در بسیاری از مواقع مانع بروز برخی از مشکلات در جامعه ایرانی می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: نکته بعدی که باید در چنین شرایطی که به جامعه تحمیل می‌شود مورد توجه قرار گیرد نوع مدیریت مسئولان جامعه است که متأسفانه در بیشتر مواقع برخی از نظام‌های اجتماعی و اداری کشور در شرایط بحرانی آن‌گونه که باید، کار نمی‌کنند و بر اساس فرمول‌های شرایط غیربحرانی وارد عمل می‌شوند. این نوع عملکرد آن‌ها قواعد خرده نظام‌های مرتبط با شرایط بحرانی را در جامعه برهم می‌زند و ما احساس می‌کنیم برخی افراد جامعه از شرایط به‌وجود آمده سوءاستفاده و یا کم‌کاری کرده‌اند در حالی که ممکن است هنوز آمادگی لازم را پیدا نکرده باشند. بنابراین آنچه در حال حاضر از سوی پژوهشگران اجتماعی قابل مشاهده است این است که در مجموع و در همه ارکان اجتماعی، از مردم گرفته تا مسئولان، وزنه اخلاقی جامعه ما بر وزنه‌های سیاسی، سودجویانه و بازاری مسلک بودن سنگینی میکند و ما از این بابت باید سپاسگزار فرهنگ و جامعه‌ای باشیم که میراث فرهنگ ملی و مذهبی و همچنین جامعه‌پذیری ماست و موجب شده وضعیت ما در میانگین کشورهای جهان قابل قبول باشد و هرگز نباید این انسجام، همدلی و اخلاق‌محوری‌ها را در جامعه نادیده بگیریم.
نظر شما